Kiedy dochodzi do przerwania biegu przedawnienia i jakie są tego skutki

Zgodnie z obietnicą w kolejnym moim wpisie omówię kwestie związane z przerwaniem biegu przedawnienia.

Zacznijmy od teorii. Zgodnie z art. 123 kodeksu cywilnego:

§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:

1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;

3) przez wszczęcie mediacji.

§ 2. (uchylony).

W pierwszej kolejności chciałbym skupić się na podstawach określonych w § 1 pkt 1) i 3) cytowanego przepisu. Myślę, że dla każdego są one w miarę zrozumiałe i przejrzyste, co nie oznacza, iż nie mogą przysparzać pewnych problemów. Zaznaczyć należy jednak, że dużo bardziej problematyczna, a przede wszystkim ocenna jest podstawa zawarta w § 1 pkt 2). Nią jednak zajmiemy się później.

Analizując § 1 pkt 1) należy zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Po pierwsze przepis ten wskazuje, że aby doszło do przerwania biegu przedawnienia czynność taka musi zostać dokonana przez „odpowiednią instytucją” i są to:

1) sąd

2) inny organ powołany do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju

3) sąd polubowny

Przypadek, w którym mamy do czynienia z sądem i sądem polubownym nie wymaga wyjaśnienia. Wątpliwości może budzić jedynie punkt 2. Pod tym dość skomplikowanym sformułowaniem kryje się komornik sądowy. Podsumowując, w obecnym stanie prawnym jedynie sądy i komornicy sądowi są organami właściwymi do dokonywania czynności wskazanych w art. 123 kodeksu cywilnego.

Zwrócić również należy uwagę na fakt, że czynność musi zostać przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Czynność taka zatem oprócz tego, że musi zostać podjęta przed sądem lub komornikiem sądowym dodatkowo powinna być podjęta bezpośrednio w określonym celu.

W praktyce oznacza to, że za taką czynność bez wątpienia można uznać skierowanie wniosku egzekucyjnego do komornika sądowego, czy wytoczenie powództwa przed sądem lub powództwa wzajemnego. Również jeżeli chodzi o tzw. zawezwanie do próby ugodowej powszechnie w judykaturze i doktrynie przyjmuje się, że przerywa ono bieg terminu przedawnienia. Dużo bardziej dyskusyjne są kwestie czy bieg terminu przedawnienia przerywa zarzut potrącenia. Możemy spotkać się z orzeczeniami, w których Sąd Najwyższy przyjmuje, że: „Zarzut potrącenia jest formą dochodzenia roszczenia zrównaną w skutkach z powództwem" – sygn. akt III CKN 720/98, LEX nr 51368, ale także orzeczenia, które odrzucają jakikolwiek wpływ tego zarzutu na bieg przedawnienia – sygn. akt V CSK 105/06. Podobne wątpliwości budzi złożenie przez wierzyciela wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Wskazać należy, że w latach 70. XX w. utrwaliło się stanowisko Sądu Najwyższego odmawiające omawianej czynności wierzyciela tego skutku np. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1974 r., sygn. akt III CZP 2/74, - „Wniosek wierzyciela do sądu państwowego o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego, jak również wniosek o nadanie temu wyrokowi klauzuli wykonalności nie przerywają biegu przedawnienia roszczeń objętych wyrokiem sądu polubownego". W późniejszym okresie nastąpiła zmiana stanowiska Sądu Najwyższego i obecnie przyjmuje się, że wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawniania zob. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., sygn. akt III CZP 101/03. Wskazane stanowisko jest uzasadnione, w szczególności ze względu na fakt, że nadanie klauzuli wykonalności jest nie tylko konieczne do realizacji roszczenia, ale ponadto czynność ta hamuje dalsze działania wierzyciela. Przed zakończeniem postępowania klauzulowego przejście do kolejnego etapu postępowania nie jest możliwe. – zob. M. Pyziak – Szafnicka, Komentarz do art. 123 Kodeksu cywilnego, LEX, 2014.

Konsekwencje przerwania biegu przedawnienia określa art. 124 kodeksu cywilnego, zgodnie, z którym:

§ 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Rozważania zawarte powyżej i we wcześniejszym wpisie należy uzupełnić także o art. 125 kodeksu cywilnego:

§ 1. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

§ 2. (uchylony).

Pamiętajmy zatem, że gdy dojdzie do skutecznego przerwania biegu przedawnienia, po każdym przerwaniu biegnie on na nowo. W praktyce oznacza to, że wynikający z ustawy termin przedawnienia może być wielokrotnie wydłużany np. w sytuacji gdy wierzyciel przed upływem terminu przedawnienie skieruje sprawę na drogę postępowania sądowego, uzyska korzystny dla siebie nakaz zapłaty lub wyrok, a następnie będzie kierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego aż do momentu całkowitego wyegzekwowania należności.

Dłużnik chcąc powołać się na zarzut przedawnienia powinien przeanalizować czy może go skutecznie podnieść i czy nie doszło do sytuacji, w których bieg terminu przedawnienia został przerwany. W interesie wierzyciela, który posiada tytuł wykonawczy jest aby, co najmniej raz na trzy lata (w przypadku braku spłaty przez dłużnika) kierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego aby jak najpełniej chronić przysługujące mu roszczenia. Szczegółowego omówienia wymaga również przesłanka określona w art. 123 § 1 pkt 2), jednak ze względu na jej złożoność i pewną uznaniowość będzie ona tematem kolejnego wpisu na moim blogu.

#przerwaniebieguprzedawnienia #pozew #powództwo #powództwowzajemne #zawezwaniedopróbyugodowej #wniosekonadanieklauzuliwykonalności #wniosekegzekucyjny #odpoczątku #bezpośrednio